Hoe RET helpt bij een negatief zelfbeeld, angst en somberheid

Veel mensen die worstelen met sombere gevoelens, angst of een negatief zelfbeeld zijn streng voor zichzelf, voelen zich tekortschieten en proberen wanhopig te bewijzen dat ze waardevol zijn. Maar wat als juist dát de valkuil is? Volgens Albert Ellis, grondlegger van de Rationeel Emotieve Therapie (RET), ligt de sleutel tot herstel in het leren anders denken — en vooral in leren stoppen met jezelf omlaaghalen. Volgens Ellis zijn het niet de gebeurtenissen die ons ziek maken, maar de manier waarop we tegen onszelf en het leven aankijken. Voor de overzichtelijkheid beperken we ons hieronder tot depressieve gevoelens, maar hetzelfde principe gaat op voor allerlei mentale klachten, waaronder angst.

Mensen met depressieve klachten denken vaak:

• “Ik ben niks waard.”
• “Ik móét het goed doen, anders ben ik mislukt.”
• “Dit mag mij niet overkomen.”

Deze gedachten zijn irrationeel — niet omdat ze onwaar zijn, maar omdat ze absoluut, onrealistisch en onbuigzaam zijn.

In de RET-traditie worden drie veelvoorkomende denkpatronen gezien als basis voor depressie:

• Zelfverwijt (self-blame) – Je gelooft dat je waardeloos bent omdat je fouten maakt.
• Zelfmedelijden (self-pity) – Je gelooft dat jouw lijden ondraaglijk en onrechtvaardig is.
• Overmatige empathie (other-pity) – Je voelt je zó verantwoordelijk voor andermans pijn dat je jezelf uitput.

Een hardnekkige overtuiging bij depressie is: “Ik ben waardeloos.” Maar volgens Ellis is dat een denkfout met ernstige gevolgen. Hij pleit voor een radicaal ander uitgangspunt: onvoorwaardelijke zelfacceptatie. Met andere woorden: je hoeft jezelf niet te bewijzen om waardevol te zijn. Je bent oké omdat je mens bent — niet omdat je presteert, lief gevonden wordt of nooit fouten maakt. In de RET leer je om irrationele gedachten actief uit te dagen. Ellis noemt dit “disputing” — het krachtig bevragen van je eigen denkpatronen.

Voorbeeld:
“Als ik faal, betekent dat dat ik een mislukkeling ben.”

Vragen die je kunt stellen:

• Is dit logisch?
• Welk bewijs heb je hiervoor?
• Wat zou er gebeuren als ik deze gedachte laat varen?
• Kan ik falen verdragen zonder mezelf te veroordelen?

RET is niet alleen een denktraining. Ellis benadrukt het belang van:

• Gedragsverandering (bijv. assertiviteit, exposure, oefenen met falen)
• Emotionele technieken zoals rollenspel, shame-attacking en zelfaanvaardingsoefeningen
• Regelmatig oefenen met het uitdagen van negatieve overtuigingen

Depressie ontstaat volgens Ellis niet alleen door verdriet, maar vooral door de overtuiging: “Ik mag me niet slecht voelen” of “Ik móét perfect functioneren.” Juist dát maakt de pijn ondraaglijk.

RET leert je:

• Jezelf te accepteren mét je pijn
• Je overtuigingen te bevragen in plaats van te geloven
• Anders met emoties om te gaan door realistisch te denken én actief te leven

Albert Ellis is zeker onvoorwaardelijk accepterend, maar ook direct en confronterend. Hij vertelt je eerlijk waar het op staat, gebruikt metaforen zoals “de meeste volwassenen gedragen zich als baby’s” en is daarmee een stuk harder dan Beck. Desalniettemin was hij in staat om snel tot de kern van een probleem te komen en de angel eruit te halen. Hij is voorschrijvend en vertelt je vrij streng wat je beter wel en niet kunt denken. De basis van deze vorm van therapie is dan ook “helpend denken”. Hij helpt je daarbij eveneens denkfouten uit dit denken te filteren en volgt de regels van de Stoïcijnse logica.

Wil je eens merken hoe Ellis jouw niet-helpende gedachten aanpakt? Hier vind je een ChatGPT-prompt die je kunt invoeren om je te helpen bij deze belemmerende gedachte. Volg Ellis’ aanwijzingen en ontdek de ontnuchterende aanpak die deze ruwe bolster, blanke pit toepast. Een leuk feitje: Ellis stond bekend als “de kraai” vanwege zijn krakende, rauwe stem. Dit past goed bij zijn persoonlijkheid!

Bronnen
Ellis, A. (z.j.). My Philosophy of Psychotherapy. Albert Ellis Institute, New York City.
Ellis, A. (z.j.). Showing People They Are Not Worthless Individuals.
Ellis, A. (z.j.). Techniques for Disputing Irrational Beliefs.
Hauck, P. A. (z.j.). An REBT Theory of Depression. Albert Ellis Institute.