Het rouwdagboek

Rouwen vraagt om ruimte. Ruimte in je hoofd, maar ook ruimte in de vorm van geblockte tijd in je dagen. In deze module maak je kennis met een manier om die ruimte bewust te creëren: door te schrijven. Schrijven helpt om stil te staan bij wat je doormaakt. Het geeft woorden aan ervaringen die zich anders blijven ophopen, deze woorden willen naar buiten.

Emoties verwerken betekent niet dat je ze wegduwt, onderdrukt of probeert te negeren. Integendeel: het vraagt dat je ze actief toelaat, onder ogen ziet en doorleeft. Hoeveel pijn dat ook doet. In zekere zin is schrijven dus een vorm van rouwen zélf. Niet denken over je verdriet, maar ermee zijn. Een tijd van schrijven is een tijd van doorléven.

Het schrijven vraagt ook iets van je lichaam, dat heeft rust, veiligheid en herhaling nodig. Daarom is het belangrijk om een vaste plek te kiezen waar jij de rust en ruimte hebt om enige tijd bij je pijn te zijn en waar je schrijft, op een vast moment van de dag. Dat is een belangrijke voorwaarde in jouw proces. Die voorspelbaarheid helpt je na enige tijd om in een soort rouwstand te komen wanneer je schrijft, op jouw vaste plek. Belangrijk is ook deze plek te verlaten wanneer je ritueel voorbij is. Zo leert je zenuwstelsel na verloop van tijd dat het mag loslaten wanneer jij je pen neerlegt. Als het mogelijk is, is het aan te raden om te schrijven in een aparte ruimte zoals een studeerkamer. Je kunt na je rouwarbeid dan letterlijk de deur achter je dicht doen tot het volgende moment.

In deze module werk je aan een rouwdagboek dat je als een persoonlijk boek kunt opbouwen. Dat geeft structuur, overzicht en de mogelijkheid om terug te bladeren en vooruit te kijken. Het schrijven doen we chronologisch, vanaf het begin van bijvoorbeeld de relatie met je partner, via de herinneringen en het definitieve verlies, naar de periode daarna en de manier waarop je je verlies nu meedraagt. Je kunt het dagboek digitaal bijhouden of kiezen voor een mooi boek dat je alleen voor dit doel gebruikt. Een fysiek dagboek waarin je met de hand schrijft, verdient de voorkeur.

Praktische instructie: hoe gebruik je je rouwdagboek?

1. Begin met een titelpagina
Kies een persoonlijke titel voor je dagboek. Neem even de tijd om dit goed te doen. Een treffende titel helpt je om de toon te zetten. Bijvoorbeeld:

• Jij en ik
• Zonder jou, mét herinneringen
• Wat ik nooit wil vergeten
• Liefde blijft
• Mijn verhaal van verlies

Noteer op dezelfde pagina de datum waarop je begint. Je kunt hier ook een citaat, foto of korte persoonlijke boodschap aan jezelf toevoegen.

2. Maak een inhoudsopgave
Laat op de volgende pagina’s ruimte vrij voor een inhoudsopgave. Je kunt hier hoofdstuktitels bijhouden, of per datum aangeven wat je hebt geschreven. Dat helpt je later om overzicht te krijgen, thema’s terug te vinden of veranderingen in je proces te herkennen.

3. Schrijf op een vaste plek en tijd
Kies een plek waar je je veilig en ongestoord voelt. Dat kan een stoel bij het raam zijn, een bankje in het park of een hoekje aan tafel. Kies een moment dat bij je past – bijvoorbeeld ’s ochtends na het wakker worden, of juist na het eten (laat bewust wat ruimte vrij tussen het moment van schrijven en naar bed gaan). Door steeds op dezelfde plek en tijd te schrijven, bouw je een ritueel op waar je op termijn houvast aan zult ervaren.

4. Werk chronologisch, als een persoonlijk verhaal

Je dagboek is opgebouwd als een boek over jullie samen. Je schrijft over de persoon die je bent verloren, over wat jullie deelden en over hoe jij nu verder moet. Dit geeft houvast. Je kunt de volgende opbouw gebruiken:

• Hoofdstuk 1: Toen ik je leerde kennen
  Beschrijf jullie eerste ontmoeting. Wat trok je aan? Wat herinner je je nog goed?
  Oefening: schrijf over je eerste indrukken – de stem, de geur, het moment waarop je wist: dit is anders.
• Hoofdstuk 2: Onze tijd samen
  Leg vast hoe jullie samen leefden. Denk aan gewoontes, rituelen, vakanties, grappige of ontroerende gebeurtenissen.
  Oefening: schrijf drie herinneringen uit die je zou willen herbeleven, en één die je liever nooit meer terugziet.
• Hoofdstuk 3: Wat jij mij gaf
  Sta stil bij wat je partner je geleerd heeft. Welke waarden, eigenschappen of inzichten leven door in jou?
  Oefening: maak een lijst van tien dingen waarin je je partner herkent in jezelf.
• Hoofdstuk 4: Schaduw en licht
  Rouw is geen ideaalbeeld. Misschien waren er ook moeilijke momenten, conflicten of twijfels. Geef die ook een plek.
  Oefening: schrijf een brief waarin je benoemt wat je lastig vond, maar ook wat je hebt willen vergeven.
• Hoofdstuk 5: Het moment van verlies
  Beschrijf wat er gebeurde rondom het overlijden. Hoe beleefde je die periode? Wat weet je nog goed? Wat was verwarrend?
  Oefening: teken of beschrijf het moment van afscheid als een landschap. Wat zie je? Wat ontbreekt?
• Hoofdstuk 6: De eerste dagen en weken zonder hem/haar
  Hoe waren die eerste dagen? Wat voelde je in je lichaam? Wat hielp, wat juist niet?
  Oefening: schrijf een dagboekfragment alsof het een krantenartikel is: De eerste week van mijn leven zonder jou.
• Hoofdstuk 7: Hoe ik je meedraag
  Je partner is fysiek weg, maar leeft voort in herinnering, in gebruiksvoorwerpen, in wat jij voelt en doet.
  Oefening: beschrijf drie manieren waarop je je partner nog bij je voelt, en wat dat met je doet.
• Hoofdstuk 8: Wat mij helpt
  Schrijf over steun, mensen, muziek, rituelen of plekken die je helpen.
  Oefening: maak een ‘verzorglijstje’ – dingen die je helpen op zware dagen.
• Hoofdstuk 9: Mijn toekomst
  Wat zijn nieuwe gedachten of plannen die zich voorzichtig aandienen? Waar hoop je op?
  Oefening: schrijf jezelf een brief vanuit de toekomst – hoe ziet jouw leven eruit over een jaar?

5. Terugblikken en stilstaan
Telkens als je de pen weer oppakt na de vorige keer schrijven, lees je een stuk terug. Het telkens opnieuw doornemen van wat je eerder schreef, helpt je om de pijn een stukje dieper te verwerken. Het kan zijn dat je opmerkt dat er iets begint te veranderen, je emoties minder intens aanvoelen bijvoorbeeld. Stel jezelf dan vragen als:

• Wat is er veranderd in wat ik voel?
• Zijn er nieuwe inzichten gekomen?
• Waar ben ik milder geworden voor mezelf?

Tot slot
Schrijven over verlies is geen luxe of hobby, het is hard werken om je verlies een plek te geven. Het is zelfzorg. Je hoeft het niet perfect te doen. Alles wat je opschrijft is goed. Dat hoeft niet in geweldig proza te worden verpakt, schelden en vloeken mag! Tekenen mag, het is maar net wat er in jou opkomt. Zie het bijhouden van je dagboek niet als een verplichting, maar een uitnodiging om te verbinden met de pijn van het verlies van wie jij was, wie jullie waren en de zich veranderende toekomst, wie jij nu mag worden.

Aanbevolen literatuur

Keirse, M. (2017). Helpen bij verlies en verdriet: Een gids voor het gezin en de hulpverlener (25e druk). Lannoo.

Lewis, C. S. (2001). A grief observed. Faber & Faber. (Oorspronkelijk verschenen in 1961)

Fiddelaers-Jaspers, R. (2015). Jong verlies: Omgaan met verlies en rouw in het gezin. In de Wolken.