de kracht ligt in de oplossing, niet in het probleem
Oplossingsgerichte therapie is een kortdurende, doelgerichte en positieve vorm van psychologische hulpverlening die zich richt op oplossingen in plaats van op problemen. Het vertrekpunt is niet de oorzaak van het probleem, maar wat wél werkt en hoe je daar meer van kunt doen. De basisgedachte is eenvoudig maar krachtig: je beschikt al over benodigde hulpbronnen, vaardigheden en successen, ook al ben je je daar niet altijd van bewust. De oplossingsgerichte benadering wordt breed toegepast. Bijvoorbeeld in therapie, coaching, onderwijs, HR en zelfs in organisaties en management.
De oplossingsgerichte therapie is geen op zichzelf staande therapie, maar is ontstaan uit een rijke voedingsbodem van ideeën en experimenten binnen de psychotherapie van de jaren ’60 en ’70. In die tijd begon er kritiek te ontstaan op traditionele, langdurige therapieën die zich vooral richtten op uitvoerige analyses.
Er kwamen nieuwe, kortdurende benaderingen op, zoals:
Een van de belangrijkste broedplaatsen van deze vernieuwingsbeweging was het Mental Research Institute (Palo Alto, Californië, Verenigde Staten van Amerika). Dit was dé plek waar psychologen, psychiaters, sociologen en antropologen experimenteerden met systeemdenken, communicatietheorie en korte therapieën.
Belangrijke figuren waren:
De Shazer en Insoo Kim Berg volgden opleidingen aan het MRI en raakten sterk onder de indruk van de korte therapievorm die daar werd ontwikkeld. Toch misten ze iets: ze vonden de probleemgerichte insteek van het MRI te beperkend.
De overgang van probleemgericht naar oplossingsgericht
Aan het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw richtten Steve de Shazer (oorspronkelijk jazzmuzikant en filosoof) en Insoo Kim Berg (maatschappelijk werker van Koreaanse afkomst) samen het Brief Family Therapy Center (BFTC) op in Milwaukee, Wisconsin. Hier begonnen zij hun eigen traject van zorgvuldige observatie, onderzoek en vernieuwing. Wat ze deden, was eenvoudig maar revolutionair:
Ze observeerden en analyseerden honderden therapiegesprekken op video. Daarbij richtten ze hun aandacht niet op waarom mensen veranderden, maar wanneer. Ze vroegen zich af:
De geboorte van de oplossingsgerichte therapie
Geleidelijk groeide het inzicht dat verandering mogelijk is zonder probleemverkenning. Integendeel: het bleek vaak helpender om het probleem te laten voor wat het is, en de focus te leggen op:
Zo ontstond een nieuwe manier van werken, met eenvoudige maar krachtige technieken die je hieronder vindt. In 1985 publiceerde De Shazer het boek Keys to Solution in Brief Therapy, waarin de contouren van SFBT voor het eerst werden geschetst. Later volgden onder andere Clues (1988) en Putting Difference to Work (1991).
Verschillen met andere stromingen
SFBT nam afstand van diagnostiek, labels en verklaringsmodellen. Waar traditionele therapieën soms jaren duurden, richtte SFBT zich op kortdurende, doelgerichte interventies. In plaats van zich te richten op de oorsprong van een probleem, vroegen De Shazer en Kim Berg: “Wat zou je willen dat er anders is?” SFBT is dus niet symptoomgericht, maar toekomstgericht. Het is ook geen positief denken in de oppervlakkige zin. Het erkent problemen zeker wel, maar kijkt vooruit. Het uitgangspunt is dat zelfs kleine veranderingen al betekenisvol zijn en dat jij zelf de bron van verandering bent.
De wereldwijde verspreiding
Vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw begonnen De Shazer en Kim Berg hun methode internationaal te onderwijzen. Ze reisden de wereld rond en inspireerden therapeuten, coaches, leerkrachten en hulpverleners in meer dan 30 landen. Het gedachtegoed vond ingang in:
Steve de Shazer overleed plotseling in 2005, tijdens een congres in Wenen. Insoo Kim Berg bleef het gedachtegoed verspreiden tot haar overlijden in 2007. Hun nalatenschap leeft voort in organisaties zoals de Solution-Focused Brief Therapy Association (SFBTA) en het Britse BRIEF-instituut, net als in talloze boeken, trainingen en toepassingen wereldwijd.
Essentie van het model in één zin
Zoals De Shazer het zelf ooit zei: “Problem talk creates problems. Solution talk creates solutions.” De oplossingsgerichte therapie is een respectvolle, hoopvolle, praktische benadering die mensen niet reduceert tot hun klachten, maar uitnodigt om hun eigen kracht te herontdekken.
Invloed en actualiteit
In de afgelopen twee decennia is de oplossingsgerichte therapie wetenschappelijk onderzocht en heeft het zich bewezen als een effectieve methode, vooral in settings (zoals de eerstelijns psychologiepraktijk) waar de tijd of middelen beperkt zijn. Ook binnen de positieve psychologie, narratieve therapie en coachingspraktijk is de invloed van het oplossingsgerichte denken, voelbaar. Het model blijft zich ontwikkelen, maar de kern blijft overeind:
Wat werkt al?
Hoe kun je daar meer van doen?
Wat is de eerstvolgende kleine stap in de richting van jouw gewenste toekomst?
Kernonderdelen van de oplossingsgerichte therapie
Hieronder vind je de belangrijkste bouwstenen van deze benadering:
In plaats van diep te graven in het verleden, richt oplossingsgerichte therapie zich op gewenste toekomstbeelden. De centrale vraag is: “Wat wil je bereiken?” in plaats van “Wat is er mis?”. Klik hier om een prompt te downloaden die je aan ChatGPT kunt voeden en je samen kunt werken aan het scherpstellen van je doel.
Leer actief zoeken naar momenten waarop het probleem zich niet voordeed, of minder hevig was. Deze uitzonderingen vormen het fundament voor verandering. Door deze situaties te analyseren en te versterken, ontstaat groei. Lees verder.
Een typisch hulpmiddel is de schaalvraag, bijvoorbeeld: “Op een schaal van 0 tot 10, waar sta je nu?” Deze vragen helpen je om vooruitgang te benoemen en realistische doelen te stellen. Lees verder.
Oprechte, specifieke complimenten zijn essentieel. Ze versterken zelfvertrouwen, vergroten motivatie en maken het mogelijk eigen competenties te (h)erkennen.
Een van de bekendste technieken in de oplossingsgerichte therapie is de wondervraag:
“Stel, vannacht terwijl je slaapt, gebeurt er een wonder. Het probleem is op miraculeuze wijze verdwenen. Waar zou je dat aan merken? Wat zou er anders zijn?”
Deze vraag helpt je om een concreet toekomstbeeld te schetsen, wat richting geeft aan het veranderproces.
Verandering wordt vaak bereikt door kleine stappen te zetten. Dit helpt je om haalbare acties te formuleren die het verschil maken.
Filosofische en psychologische onderbouwing
Oplossingsgerichte therapie sluit aan bij:
Geraadpleegde bronnen en aanbevolen literatuur
De Shazer, S. (1985). Keys to solution in brief therapy. New York: Norton.
De Shazer, S. (1988). Clues: Investigating solutions in brief therapy. New York: Norton.
De Shazer, S., & Dolan, Y. (Eds.). (2007). More than miracles: The state of the art of solution-focused brief therapy. New York: Routledge.
Berg, I. K. (1994). Family based services: A solution-focused approach. New York: Norton.
Berg, I. K., & Steiner, T. (2003). Children’s solution work. New York: Norton.
Bannink, F. P. (2008). De kracht van oplossingsgericht werken. Amsterdam: Boom.
Bannink, F. P. (2015). Oplossingsgerichte therapie: Theorie en praktijk. Amsterdam: Boom.
George, E., Iveson, C., & Ratner, H. (2014). Brief coaching with children and young people: A solution-focused approach. London: Routledge.
Kim, J. S. (2008). Examining the effectiveness of solution-focused brief therapy: A meta-analysis. Research on Social Work Practice, 18(2), 107–116. https://doi.org/10.1177/1049731507307807
Gingerich, W. J., & Peterson, L. T. (2013). Effectiveness of solution-focused brief therapy: A systematic qualitative review of controlled outcome studies. Research on Social Work Practice, 23(3), 266–283. https://doi.org/10.1177/1049731512470859
Association for Solution-Focused Practitioners (2023). Resources & Research. Geraadpleegd via https://asfp.org.uk/
Solution-Focused Brief Therapy Association (SFBTA). (2023). Research and publications. Geraadpleegd via https://www.sfbta.org/