Jon Kabat-Zinn – van celbioloog tot pionier van
Jon Kabat-Zinn wordt geboren als Jon Zinn in New York als zoon van een immunoloog en een kunstenares. Hij groeit op in een omgeving waar zowel wetenschap als creativiteit belangrijk zijn. Al vroeg ontwikkelt hij een scherp analytisch vermogen én een gevoeligheid voor de menselijke ervaring. Later in zijn leven trouwt hij met Myla Kabat, een maatschappelijk werkster en vredesactiviste. Ze besluiten hun namen samen te voegen tot Kabat-Zinn. Het is een bewuste keuze als teken van gelijkwaardigheid en verbondenheid – waarden die Jon ook in zijn werk en levenshouding centraal stelt.
Tijdens zijn studie biologie en later tijdens zijn promotieonderzoek aan het fameuze MIT (waar hij werkt als leerling van Nobelprijswinnaar Salvador Luria), raakt Kabat-Zinn beïnvloed door de maatschappelijke bewegingen van de jaren zestig van de vorige eeuw: de vredesbeweging, de zoektocht naar alternatieve levenswijzen en de hernieuwde belangstelling voor Oosterse filosofie en meditatie.
In zijn vrije tijd leest hij boeken van Alan Watts en D.T. Suzuki, die het zenboeddhisme naar het Westen brachten. Hij raakt geïnspireerd door de eenvoud van hun boodschap: bewustzijn en aandacht kunnen getraind worden. Hij volgt meditatie-retraites en komt in contact met boeddhistische leraren zoals Thich Nhat Hanh, die hem leert dat mindfulness iets is wat je in elk moment kunt beoefenen – ook midden in de hectiek van het dagelijks leven.
Kabat-Zinn staat niet alleen in zijn ontdekkingstocht. In dezelfde periode brengen andere Amerikanen zoals Joseph Goldstein, Sharon Salzberg en Jack Kornfield de vipassana-meditatie naar het Westen, na lange perioden van training in Azië. Ze richten meditatiecentra op in de Verenigde Staten, waar spirituele zoekers terechtkunnen. Maar het blijft vooral een spirituele of alternatieve beweging en nog geen onderdeel van de reguliere gezondheidszorg. Kabat-Zinn begint dagelijks te mediteren, ook tijdens zijn werk als wetenschapper. Zijn bijzondere combinatie van wetenschappelijke discipline en ervaring met meditatie leidt tot een cruciale vraag: Kunnen we deze technieken inzetten voor mensen die lijden – op een seculiere, wetenschappelijk onderbouwde manier?
Tijdens een stilte-retraite in de heuvels van Massachusetts valt alles op zijn plek. Hij krijgt het inzicht dat mindfulness ook buiten het spirituele domein toegepast kan worden. Hij richt de Stress Reduction Clinic op aan de University of Massachusetts Medical School en ontwikkelt daar het achtweekse programma Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR). Geen wierook, geen mantra’s, geen religie: aandachtstraining, ademhaling, lichaamsbewustzijn en het leren omgaan met stress, pijn en ziekte.
Doorbraak in 1990
Met zijn boek Full Catastrophe Living bereikt Kabat-Zinn een breed publiek. De titel is ontleend aan een scène uit de film Zorba the Greek. In die film wordt aan Zorba gevraagd of hij ooit getrouwd is geweest. Zijn antwoord:
“Am I not a man? And is not a man stupid? I’m a man, so I married. Wife, house, kids, everything… the full catastrophe!”
Voor Zorba is het leven één grote rommelige, chaotische, maar ook rijke bedoening. Kabat-Zinn gebruikt die zin om te laten zien dat mindfulness geen manier is om het leven perfect te maken, maar juist een manier om aanwezig te blijven te midden van de volle realiteit van het leven, met alle stress, ziekte, verlies, liefde en verwarring die daarbij horen. Hij leert mensen niet om ‘zen’ te worden in de zin van onbewogen, maar om met open aandacht aanwezig te zijn in wat zich aandient, zelfs als het moeilijk of pijnlijk is. Dat is de kern van zijn boodschap: je hoeft je leven niet te veranderen, je hoeft alleen maar aanwezig te zijn in wat er al is.
Hoewel Kabat-Zinn zelf geen cognitief gedragstherapeut is, inspireert zijn werk psychologen zoals Zindel Segal, Mark Williams en John Teasdale. Zij combineren MBSR met cognitieve therapie en ontwikkelen Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT), een baanbrekende methode in de behandeling en vooral preventie van depressie. Hier ontstaat de echte brug tussen Oosterse wijsheid en westerse psychologie.
Mindfulness wereldwijd
Mindfulness wordt mainstream. Kabat-Zinn spreekt in het Witte Huis, het Europees Parlement en op medische congressen. Zijn boeken, zoals Wherever You Go, There You Are, worden vertaald in tientallen talen. Zijn aanpak krijgt wetenschappelijke onderbouwing vanuit de neurobiologie, psychologie en immunologie. En hoewel velen mindfulness vandaag de dag kennen uit apps en cursussen, blijft de kern zoals Kabat-Zinn die ooit formuleerde opvallend eenvoudig:
“Mindfulness is paying attention, in a particular way: on purpose, in the present moment, and non-judgmentally.”
Hieronder legt Jon Kabat-Zinn meer uit over mindfulness en meditatie.
Mindfulness brak aanvankelijk vooral door als onderhoudsbehandeling bij recidiverende, chronische depressie. Uit onderzoek blijkt dat regelmatig mediteren een gunstig effect heeft en terugval in een nieuwe episode voorkomt.
Het heeft echter een breed scala aan toepassingen en kan gezien worden als een gezonde toevoeging aan een breder pakket van mentale hygiëne. Om meer te leren over meditatie en de eerste stappen te zetten in het beoefenen ervan: Lees verder.